انواع پرخاشگری در کودکان و نوجوانان
پرخاشگری می تواند هر گونه عمل کلامی و یا غیرکلامی باشد. پرخاشگری کلامی به اعمالی مانند جیغ زدن و ناسزاگویی، بدگویی، غیبت، و یا تهمت زدن گفته می شود. واکنش‌های غیر کلامی به رفتارهایی مانند کتک زدن، ترشرویی، اشاره های نامناسب، پا به زمین کوبیدن، شکستن وسایل، روبرگردانیدن، اخراج کردن دوستی از بازی، و یا قهر کردن نسبت داده می شود.
دلایل پرخاشگری در کودکان و نوجوانان
کودکان و نوجوانان به دلایل مختلف به پرخاشگری می پردازند، از جمله:
بیان مقصود و رسیدن به هدفی،
راضی کردن والدین در انجام درخواست آنان،
جلب توجه،
بیان مخالفت و نشان دادن اختلاف در نگرش و رفتار خود با والدین و یا دیگران و یا واکنش در مقابل سرخوردگی و ناکامی (مانند عدم داشتن فرصت برای صحبت و بیان نظرات درخانواده،از دست دادن عزیزی، شکست، فشارهای غیرمنطقی از طرف والدین و یا اعضاء دیگر خانواده، و یامورد بی مهری واقع شدن).
فراهم کردن هر آنچه که آنها می خواهند و یا استفاده از پرخاشگری (فریاد و گریه) برای دست یافتن به خواسته.
بنابراین پرخاشگری رمز و یا نشانه ای از وجود یک مشکل و یا یک نیاز است.
عوامل پرخاشگری در کودکان و نوجوانان
عوامل بیرونی
برخی عوامل درونی می تواند به باورهای کودک و نوجوان مرتبط باشد که دو نمونه از آن یاد می شود:
رفتار پرخاشگرانه و یا غیرمنطقی پدر و مادر و یا خواهر و برادر بزرگتر.
زندگی در خانواده پرخاشگر،
وجود قوانین و مقررات سخت،
عدم توجه به خواسته های آنها،
فراهم کردن هر آنچه که آنها می خواهند و یا استفاده از پرخاشگری (فریاد و گریه) برای دست یافتن به خواسته.
عوامل درونی
برخی عوامل درونی می تواند به باورهای کودک و نوجوان مرتبط باشد که دو نمونه از آن یاد می شود:
برخی از کودکان بر پایه دید منفی که نسبت به همه چیز دارند، به پیش قضاوتی می پردازند و عصبانی می شوند، مانند علی که از دست سعید دوستش عصبانی است چون به تولد او نیامده است. روز بعد سعید برای او توضیح می دهد که مادرش مریض بوده و او ناچار بوده از مادرش مراقبت کند.
گاه کودک و به ویژه نوجوان از خودش بیش از توانایی هایش انتظار دارد، او وقتی ناکامی در گرفتن نمره بالایی را در درس تجربه می کند، نسبت به خود عصبانی است. اگر کودک و نوجوان نیاموزند چگونه خشم خود را کنترل کنند، دچار یاس و ناامیدی، افسردگی و بسیاری بیماریهای جسمی می شوند.
راه‌های پیشگیری پرخاشگری در کودکان و نوجوانان
پرخاشگری‌ها سرچشمه خاصی دارند. برای کاهش آن، بجز آنهایی که منشاء فیزیولوژیک دارند، باید سرچشمۀ آن را خشک کرد. برخی از دلایل و راه‌‌حل‌های کاهش پرخاشگری به شرح زیر است:
رفتارهای پرخاشگرانه و غیرمنطقی پدرومادر یا هر الگوی رفتاری دیگر (داد و فریاد زدن، مشاجره کردن، استفاده از زبان تند)
راه‌حل: برقراری جوی آرام، رفتار ملایم و محبت‌آمیز، استفاده از زبان مناسب
وجود قوانین و مقررات سخت مانند سپری‌کردن ساعت‌های طولانی فقط برای انجام تکالیف بدون تفریح یا تأکید بر بهترین‌بودن و بهترین نمره را گرفتن
راه‌حل: هماهنگ‌کردن قوانین و مقررات خانه و حتی مدرسه با نیازها، خواسته‌ها و توانایی و درک کودک و نوجوان
اختصاص‌ندادن زمان کافی برای بازی، گردش یا صحبت با کودک و نوجوان
راه‌حل: وقت کافی‌گذاشتن برای شنیدن خواسته‌های کودک و نوجوان، ارزش‌قائل‌شدن برای خواسته‌های او و احترام‌گذاشتن به آنها، کمک به او در بهبود مهارت‌های ارتباطی کلامی و غیرکلامی به‌منظور بیان خواسته‌های خود به‌شیوه‌ای سالم
پاسخ بی‌قیدوشرط به تمام خواسته‌های کودک و نوجوان به‌ویژه هنگامی که از گریه‌کردن و فریاد‌زدن به‌عنوان وسیله‌ای برای رسیدن به هدف استفاده می‌کند
راه‌حل: تسلیم‌نشدن در برابر خواسته های غیر منطقی کودک و نوجوان و خواسته هایی که با روش پرخاشگرانه مطرح می شود به‌منظور جلوگیری از تقویت رفتار پرخاشگرانه در آنها
رفتار پرخاشگرانۀ کودک به‌دلیل نگرش اشتباه او مانند «همیشه باید برترین باشم.» «همیشه حق با من است» و… .
راه‌حل: صحبت با کودک و آموزش شیوۀ رفتار مناسب در موقعیت‌های مشابه با استفاده از روش حل مسئله، خواندن داستان و گفت‌وگو دربارۀ آن، دیدن فیلم و گفت‌وگو دربارۀ آن به‌منظور به‌چالش‌کشیدن نگرش او.
جمع بندی
با توجه به دلایل پرخاشگری، که مطرح شد، متوجه می شویم که کودکان، پرخاشگری را می آموزند. آنها به تقلید رفتار پرخاشگرانه که در محیط (خانه، مدرسه و یا سایر اجتماع) وجود دارد می پردازند و از آن الگوبرداری می کنند. همچنین، آنها یاد می گیرند که این رفتار می تواند مشکل روزمره آنها را حل کند، به خواسته خود بیشتر برسند و یا می توانند برتری خود در خانه، مدرسه وبه دیگران نشان دهند. بر پایه آنچه بحث شد، یک گروه دیگر از دلایل پرخاشگری را می توان ناآگاهی آنها دانست.
کودک و نوجوانانی که شرایط زندگی او خیلی سخت است، مانند آنانی که مورد بی مهری قرار گرفته‌اند، کودک جنک، زلزله، و یا طلاق هستند و یا مادر و پدر معتاد، و یا بیکار دارند، پرخاشگری را به عنوان واکنشی به این سختی‌ها انتخاب می‌کنند و به تدریج این تفکر و رفتار عادت می شود.
پس کودک با ویژگی خاص پرخاشگری به دنیا نمی آید. ما موجب می شویم این ویژگی را کسب کند، حل این مشکل نیز دست خود ماست. همین امروز می توانید به برنامه ریزی برای یک تغییر بزرگ در رفتار با کودک و نوجوان خود بپردازید و رهنمودهای یادشده را بکار بندید. کودک شما هوشمندانه و اندیشمندانه رفتار خود را انتخاب می کند. ولی اینکه این اندیشه منطقی و عقلانی باشد، به ما بستگی دارد. اگر ما رفتار خود را بر پایه اندیشه درست بنا گذاریم، او بجای پرخاشگری، واکنش‌های عقلانی را انتخاب می کند.
نمونه‌ای از داستان‌های مرتبط
در ادامه، چند داستانی که به مهارت کنترل و مدیریت پرخاشگری در کودکان توجه دارد آورده می‌شود. با انتخاب هر عنوان از کتاب‌ها، می‌‌توانید به خلاصه داستان، بحث و گفت‌وگوهایی درباره چگونگی استفاده از داستان و پرسشهایی درباره محتوای آن دسترسی داشته باشید.
داستان فرانکلین رئیس می‌شود
داستان چرا هواپیما را دست من نداد
درج دیدگاه