عنوان: ماجراهای بهلول
نویسنده: مازیار تهرانی
 تصویرگر: پژمان رحیمی‌زاده
 ناشر: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، 1379
تعداد صفحات: 24
گروه سنی: 9-12 سال

روزی بهلول بی‌خبر به قصر هارون در کوفه رفت و دید هارون مشغول نوشیدن شراب و لذت بردن است. هارون به محض دیدن بهلول تعارف کرد که بنوشد اما بهلول امتناع کرد و گفت: «مگر شما نمی‌دانید حکم شراب چیست؟» هارون گفت: «آیا انگور حرام است؟ آب چطور؟»
بهلول پاسخ منفی داد، هارون گفت: «پس چرا همین انگور و آب را مدتی در آفتاب بگذارند حرام می‌شود؟»
بهلول پاسخ داد: «اگر کمی خاک به سر انسان بریزد آیا انسان آسیب می‌بیند؟»
حاکم گفت: «خیر».
بهلول گفت: «اگر کمی آب هم روی انسان بریزند صدمه می‌بیند؟»
حاکم پاسخ منفی داد. بهلول گفت: «اگر انسان با آب و خاک در آفتاب بنشیند آیا صدمه‌ای می‌بیند؟»
حاکم باز هم پاسخ منفی داد. بهلول گفت: «اما اگر همین آب و خاک را اول با هم مخلوط کنیم و در آفتاب بگذاریم خشتی می‌شود که به سر هر کسی که بخورد به او آسیب خواهد زد.»

تفکر تحلیلی، توانایی تبدیل مسأله/موضوع به مسأله‌های ریزتر، آگاهی، پیدا کردن راه حل و یا توجیه منطقی و عقلانی دیدگاه است. در داستان «شراب آجر» بهلول نیز با تفکیک و تقسیم مسأله به اجزاء متفاوت توانست توجیه لازم را برای رد ادعای هارون و اثبات دیدگاه خود ارائه کند، او به راحتی با تشریح چگونگی ساخت آجر توانست نتیجه‌گیری کند آب و خاک، قبل از ترکیب شدن ضرری ندارد، همان‌طور که آب و انگور را قبل از ترکیب شدن می‌توان استفاده کرد بدون این که ضرری داشته باشند، اما هر دو ترکیب، در کنار یک‌دیگر متفاوت می‌شوند و می‌توانند آسیب برساند.
مطالعه و بحث دربارۀ چنین داستان‌هایی به کودک و نوجوان کمک می‌کند تا با شیوۀ درست تفکر و به ویژه تفکر تحلیلی آشنا شود. او درمی‌یابد که هنگام مواجهه با مسائل، می‌تواند آن‌ها را به موضوعات ریزتر تقسیم کند و سپس با توجه کردن به جنبه‌های مختلف مسأله، نسبت به گزینش راه حل و در نهایت تصمیم‌گیری اقدام کند. در این سبک از آموزش نیازی نیست او بداند چه نوع تفکری را تمرین می‌کند، بلکه فقط به تمرین و استفاده از تفکر مناسب با شرایط و به صورت مستقل نیاز دارد.

برای استفاده از داستان «شراب آجر» در بحث و گفتگو با کودک می‌توانید از پرسش‌های زیر استفاده کنید:

  • بهلول چطور توانست به هارون ثابت کند شراب ضرر دارد؟
  • چرا دیدگاه بهلول با هارون متفاوت است؟
  • آیا برای شما پیش آمده که با مشکل و یا مسألۀ پیچیده‌ای روبرو شده باشید که فکر کنید نمی‌توانید آن را حل کنید؟
  • اگر چنین مسألۀ پیچیده‌ای برای شما پیش آید از چه شیوه‌ای برای حل آن استفاده می‌کنید؟
  • اگر کسی منظور شما را متوجه نشود، چه می‌کنید که بتوانید به درک او کمک کنید؟