کتاب درمانی (قصه درمانی)، به زبانی ساده، به بهره‌گیری از محتوای کتاب‌ها و داستان‌ها برای حل مشکلات گفته می شود. روشی است که از محتوا و داستان برای کاهش مشکلات فکری و رفتاری بهره می‌گیرد. درواقع، این روش درمانی برپایه تعامل بین خواننده با شخصیت و ماجراهای داستان بنا شده است تا از آن طریق فرد، به درک بهتر مشکل، قضاوت دربارۀ شخصیت، تفکر، احساس و عمل او و نیز شناخت خود بپردازد و دربارۀ تغییر تصمیم بگیرد. بنابراین به گفتۀ شکتمن و اُر (Shechtman & Or, 1996) کتاب درمانی (قصه درمانی) مداخلۀ غیرمستقیم متن در کمک به رشد شخصیتی انسان است.
اگر باور داشته باشیم که داستان، قصۀ زندگی است، پس داستانی که یکی از انواع ترس در کودک و نوجوان را نشان می‌دهد، در واقع، موقعیتی را بیان می‌کند که نویسندۀ آن داستان یا یکی از نزدیکان و اطرافیان او آن موقعیت و نشانه‌ها و راه‌حل‌های آن را تجربه کرده‌ است. از این‌ رو، ارزش و اهمیت کتاب درمانی (قصه درمانی) مشخص می‌شود. با خواندن داستان، کودک و نوجوان متوجه می‌شوند که دیگران نیز مشکلاتی مشابه با آنها را داشته‌اند. این آگاهی موجب می‌شود آنها درک کنند که تنها نیستند. افزون‌ بر این، راه‌هایی که شخصیت‌های داستان در کاهش احساس ترس و راه‌های مقابله با آن بکار می‌برند، آگاهی رسانی به خواننده‌ها است، رویدادهای داستان، به آنها می‌آموزد که آنها نیز می‌توانند در حل مشکل خود از آن راه‌ها بهره گیرد. جذاب و لذت‌بخش‌ بودن داستان، که از لذت‌های فطری آدمی است، موجب می‌شود کودک و نوجوان این ابزار مطلوب را بهتر بپذیرند. بر این‌ پایه، داستان می‌تواند با مداخلۀ روان‌شناختی کمک مناسبی در پذیرش و کنارآمدن با مشکل ترس باشد. مرور متون نشان می‌دهد، بسیاری از روان‌پزشکان، روان‌شناسان، کتابداران و معلمان از کتاب‌ درمانی (قصه درمانی) برای کودک و نوجوان به‌خوبی بهره گرفته و این رویکرد را نتیجه‌بخش می‌دانند. (Malouff, Noble, Schutte, & Bhullar, 2010; Moldovan, Cobeanu, & David, 2013). سادگی روش‌های کار با کودک بر پایۀ این روش درمانی، بهره‌گیری از آن را برای والدین و مربیان نیز ممکن کرده است. بنابراین ارزش و اهمیت کتاب درمانی (قصه درمانی) بیش ار سایر روش‌های درمان است.

  • Malouff, J. M., Noble, W., Schutte, N. S., & Bhullar, N. (2010). The effectiveness of bibliotherapy in alleviating tinnitus-related distress. Journal of Psychosomatic Research, 68(3), 245–251. Doi: 10.1016/j.jpsychores.2009.07.023
  • Moldovan, R., Cobeanu, O., & David, D. (2013). Cognitive bibliotherapy for mild depressive symptomatology: Randomized clinical trial of efficacy and mechanisms of change. Clinical Psychology and Psychotherapy. 20(6): 482-93. doi: 10.1002/cpp.1814.
  • Shechtman, Z., & Or, A. (1996). Applying counseling methods to challenge teacher beliefs with regard to classroom diversity and mainstreaming: An empirical study. Teaching and Teacher Education, 12(2), 137–147. doi:10.1016/0742-051X(95)00027-H