در فرایند اثربخشی قصه درمانی، برای آنکه کودک و نوجوان با خواندن یک داستان، با آن همراه شوند و تلخی‌ها، ناکامی‌ها، سختی‌ها و موفقیت‌های شخصیت داستان را تجربه کنند، سه مرحله زیر را باید طی کنند:

در طول مطالعۀ داستان، اگر کودک و نوجوان بین تجربه‌ها و مشکلات خودشان با شخصیت داستان شباهتی کشف ‌کنند توجه آنها جلب شده، آنها ارتباط بهتری با محتوای داستان برقرار می‌کنند. شکل‌گیری چنین ارتباطی، انگیزۀ آنها را برای خواندن افزایش می‌دهد و موجب می‌شود تمرکز بیشتری بر محتوا داشته باشند و فرایند اثر بخشی قصه درمانی در مسیر درست قرار گیرد. کودک و نوجوان در صورتی می‌توانند، این مرحله را به‌خوبی طی کنند که بین محتوای داستان و تجربه‌ها و نیازهای آنها رابطه برقرار شود یا به‌بیان‌دیگر، بین محتوای داستان و نیازهای آنها تناسب وجود داشته باشد. انتخاب کتاب مناسب یا معرفی داستانی متناسب با مشکلات و سن کودک و نوجوان امکان همانند‌سازی را برای آنها بهتر فراهم می‌کند.

 

کشف شباهت‌ها در داستان، پیش‌درآمدی بر فرایند اثر بخشی قصه درمانی است برای اینکه کودک و نوجوان به‌درستی و نادرستی تفکر، احساس و رفتار خود پی‌ببرند. دراین‌مرحله، آنها همراه با شخصیت داستان به‌بیان احساس خود و تخلیۀ هیجان می‌پردازند و نسبت به احساس و هیجان واپس‌زده شده خود به آگاهی می‌رسند. بحث با کودک و نوجوان دربارۀ داستان، شخصیت و ماجراهای آن به‌صورت گروهی یا به‌تنهایی، موجب می‌شود که آنها بهتر بتوانند به آگاهی برسند، احساس خود را بیان کنند و آن را ارزیابی نمایند.

 

ارزیابی رفتار در مرحله پالایش به کودک و نوجوان کمک می‌کند که آنها بتوانند به‌درستی یا نادرستیِ تفکر، احساس و رفتار خود پی‌ببرند. این چالش ذهنی، زیربنای دانشی جدید است که شناخت آنها را دربارۀ پدیده‌ای خاص، راه‌حل‌های ممکن و پیامد باورهای ناسالم شکل می‌دهد. اگر شناخت کودک و نوجوان متحول شود، شیوۀ تفکر، احساس و رفتار آنها نیز تغییر می‌کند. گرچه (قصه درمانی) کتاب‌ درمانی به‌منزلۀ شیوۀ درمانیِ خودمدار شناخته‌ شده‌است؛ ولی اگر هر کودک یا نوجوانی تمرین کافی نداشته باشد و از مهارت‌های فکری مانند تفکر تحلیلی و انتقادی برخوردار نباشد، نمی‌تواند فرایند اثر بخشی قصه درمانی را طی کند و انتخاب جدیدی برای زندگی خود داشته باشد. به‌بیان‌دیگر می‌توان گفت، چنین فردی نمی‌تواند مشکل خود را حل کند و درد ناشی از آن را کاهش دهد. نتیجۀ سه مرحلۀ همانندسازی، پالایش و بینش، ارزیابی، تطبیق و رشد خواهد بود، یعنی کودک و نوجوان به بررسی وضعیت خود می‌پردازند، برپایۀ نتایج ارزیابی، خود را با موقعیت تطبیق می‌دهند و تصمیم به تغییر می‌گیرند. به‌ این‌ ترتیب، آنها آنچه عقلانی و منطقی است را انجام می‌دهند و می‌توانند رشد کنند. کسب مهارت‌های لازم برای تفکر که فلسفه‌ورزی نیز گفته می‌شود، لازمۀ اثر بخشی قصه درمانی است. از این‌ رو، بخش تفکر فلسفی و کتاب‌ درمانی مؤسسۀ کیهان‌دانش پاژ با شعار «بخوانیم، بیندیشیم، بهتر زندگی کنیم» به ایجاد کانالی در تلگرام در رابطه با راهکارهای آموزش تفکر فلسفی از طریق داستان و کاربرد مهارت‌های فکری در بهره‌گیری از کتاب‌ درمانی پرداخته است.

 

 


منبع: آدرس کانال تلگرامی بخش «تفکر فلسفی و کتاب‌درمانی» مؤسسۀ کیهان‌دانش پاژ: @P4C_Bibliotherapy